Geheugenmodules

[hand]

Er is af en toe heel wat verwarring over de terminologie omtrent geheugenmodules, dus ik dacht: laat ik er eens een stukje over schrijven. Allereerst even een korte uitleg van wat geheugen is.


Wat is werkgeheugen?
Een pc moet alles waar je mee bezig bent onthouden (bijvoorbeeld de tekst die je hier ziet). Dat wordt gedaan in het werkgeheugen, vaak kortweg geheugen genoemd. Het werkgeheugen is niet het enige geheugen in je pc; een harde schijf (of cd/dvd) is ook geheugen (al wordt het vaak niet zo benoemd) en op een videokaart zit ook geheugen. Maar als we het hebben over geheugen, bedoelen we normaalgesproken het werkgeheugen. Dit zit in de vorm van geheugenmodules op je moederbord. Zo'n module ziet er ongeveer zo uit:



In het werkgeheugen worden alle programma's die draaien en alle data die die programma's nodig hebben opgeslagen. Voor het goed draaien van je pc is het dus belangrijk dat je voldoende werkgeheugen hebt.


Verschillende typen geheugenmodules
Niet alle pc's gebruiken hetzelfde type geheugenmodules. De meeste moederborden ondersteunen slechts 1 type. Een geheugenmodule kan nooit vervangen worden door een module van een ander type, omdat dat simpelweg niet past en ook niet werkt. Ik zal een chronologisch overzicht van de verschillende typen geven:

• SIMM (Single In-line Memory Module)
  Dit vind je terug in oude 486 en Pentium 1 systemen.
• DIMM (Dual In-line Memory Module)
  Dit vind je in alle systemen vanaf de Pentium 1. Het is onder te verdelen in:
  • SDRAM (Synchronous Dynamic Random Access Memory)
    Dit zit in Pentium 2/3 (of equivalente AMD) systemen (soms ook nog in nieuwere systemen). Er zijn 2 verschillende snelheiden: 100 MHz (PC100) en 133 MHz (PC133). Deze snelheid geeft het aantal keer per seconde aan dat data van/naar de module kan worden verstuurd (grof gezegd). De feitelijke snelheid wordt bepaald door het moederbord (dit wordt kloksnelheid genoemt). De snelheid van een module geeft aan wat die maximaal aankan (minder kan dus ook).
  • DDR SDRAM (Double Data-Rate SDRAM)
    De opvolger van de SDRAM die wordt gebruikt in Pentium 4 (en equivalente AMD) systemen. Bij dit type geheugen wordt tweemaal per kloktik data verstuurd, waardoor de bandbreedte (de hoeveelheid data die per seconde kan worden verstuurd) verdubbeld wordt zonder de kloksnelheid aan te passen (volgen we het nog?). Ook hier zijn verschillende kloksnelheden mogelijk: 100 MHz (DDR200 / PC1600), 133 MHz (DDR266 / PC2100), 166 MHz (DDR333 / PC2700) en 200 MHz (DDR400 / PC3200). Er is ook nog sneller geheugen, maar dat is voor de overclockers (die zouden dit allemaal al moeten weten). In de naam van het DDR geheugen (bijv. DDR400) wordt de effectieve kloksnelheid aangegeven. Deze is tweemaal zo hoog als de kloksnelheid op het moederbord. Aangezien dit nogal verwarrend kan werken, gebruikt men soms de aanduiding PC... (bijv. PC3200) wat de bandbreedte aangeeft (3200 MB/s). Ook hier geldt weer dat het moederbord de kloksnelheid bepaald en de aanduiding voor een geheugenmodule het maximum aangeeft dat die aankan.
  • DDR2 (duh)
    De opvolger van DDR geheugen die wordt gebruikt in de nieuwste systemen. Door een ander design is dit type geheugen in staat hogere kloksnelheden te behalen dan DDR geheugen. Het is echter niet per definitie sneller (er zijn altijd tradeoffs, maar daar zal ik niet op ingaan). De verschillende snelheden zijn: 200 MHz (DDR2-400 / PC3200), 266 MHz (DDR2-533 / PC4200), 333 MHz (DDR2-667 / PC5300), 400 MHz (DDR2-800 / PC6400) en 533 MHz (DDR2-1066 / PC8500). Idem over kloksnelheid.
  • DDR3
    Sinds kort is er ook DDR3 geheugen te koop. Het verschil tussen DDR3 en DDR2 is vergelijkbaar met dat tussen DDR2 en DDR; hogere kloksnelheid ten koste van een hogere latency. Op dit moment zijn er drie verschillende snelheden: 533 MHz (DDR3-1066 / PC8500), 667 MHz (DDR3-1333 / PC10666) en 800 MHz (DDR3-1600 / PC12800). Voor de betekenis van de kloksnelheden, zie het stuk over DDR geheugen.
• SO-DIMM Dit is speciaal geheugen voor laptops.
• RDRAM Dit is de titel van een zwarte bladzijde in het Intel verhaal. Je kunt het tegenwoordig alleen nog in game-consoles terugvinden.

Welke snelheid moet ik hebben?
Om te zien welk type geheugen en welke snelheid er het beste in je systeem past, moet je kijken naar de eigenschappen van je moederbord en processor. Bij het moederbord staat aangegeven welk type geheugen erin moet. Daar staat verder wat de maximale ondersteunde snelheid is. De snelheid waarop je moederbord uiteindelijk draait, wordt door de processor aangegeven. Kijk bij de eigenschappen van de processor naar de Front Speed Bus (FSB) en zoek welke kloksnelheid voor het geheugen hierbij hoort. Kom je er niet uit, vraag het dan even op het forum.

Let erop dat het weinig zin heeft om sneller geheugen te kopen als je niet van plan bent te gaan overclocken. Op veel moederborden kun je het geheugen wel sneller laten lopen (het loopt dan asynchroon met de processor), maar meestal levert dit niet veel winst op. Soms kan je systeem er zelfs iets slechter van gaan presteren.


Dual channel geheugen
Dit is een techniek waarbij ieder paar geheugenmodules tegelijk kan worden aangesproken, waardoor de bandbreedte (theoretisch) verdubbel wordt. In de praktijk levert het ongeveer 10% snelheidswinst op. Dual channel geheugen moet door het moederbord ondersteund worden (het komt alleen voor bij nieuwere Pentium 4 en AMD systemen). Vaak worden de geheugensockets op het moederbord (waar de modules in moeten) verschillend gekleurd om aan te geven welke sockets tezamen gebruikt worden. Om dual channel geheugen te kunnen gebruiken, dienen de paren geheugenmodules (die tezamen gebruikt worden) van dezelfde grootte en hetzelfde type (en vaak ook hetzelfde merk) te zijn. Veelal wordt geheugen in dual channel kits geleverd. Dit is een setje van 2 modules die gegarandeerd in dual channel samen werken. Het is overigens wel mogelijk om meerdere kits van verschillende groottes te gebruiken.


Ik hoop dat dit het een en ander duidelijk heeft gemaakt.


Gebruikte bronnen
- mijn oneindige wijsheid
- wikipedia[/hand]